Η Ευρώπη ως παγκόσμια δύναμη ασφαλείας
Τι έχει γίνει τα δέκα χρόνια από τη θέσπιση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφαλείας και Αμυνας
Το 2009 είναι έτος-ορόσημο για τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) στον κόσμο. Σηματοδοτεί 10 χρόνια από τη θέσπιση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφαλείας και Αμυνας (ΕΠΑΑ), κατά τη διάρκεια των οποίων η ΕΕ έγινε παγκόσμιος φορέας ασφαλείας, με ορατές συνέπειες στις ζωές ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο. Ταυτόχρονα βρισκόμαστε στο κατώφλι μιας νέας εποχής, η οποία θα αρχίσει όταν τεθεί σε ισχύ η Συνθήκη της Λισαβόνας παρέχοντας νέα ώθηση στη δράση μας εκτός των συνόρων της ΕΕ.
Σε διάστημα 10 ετών διεξαγάγαμε 20 επιχειρήσεις σε τρεις ηπείρους για να αποτρέψουμε τη βία, να αποκαταστήσουμε την ειρήνη και να βοηθήσουμε στην ανοικοδόμηση ύστερα από μια σύρραξη. Από την Καμπούλ ως την Πρίστινα, από τη Ραμάλα ως την Κινσάσα, η ΕΕ επιβλέπει σύνορα, εποπτεύει ειρηνευτικές συνομιλίες, εκπαιδεύει αστυνομικές δυνάμεις, ανοικοδομεί συστήματα ποινικής δικαιοσύνης και προστατεύει τη ναυτιλία από πειρατικές επιθέσεις. Χάρη στα επιτεύγματά μας, λαμβάνουμε ολοένα και περισσότερες εκκλήσεις να βοηθήσουμε σε μια κρίση ή ύστερα από έναν πόλεμο. Διαθέτουμε την αξιοπιστία, τις αξίες και τη βούληση να πράττουμε έτσι.
Η ΕΕ προηγούνταν της εποχής της το 1999. Η περιεκτική, πολύπλευρη φύση της προσέγγισής μας ήταν καινοφανής. Και η ΕΕ παραμένει ο μόνος οργανισμός που μπορεί να επικαλεστεί ένα πλήρες οπλοστάσιο μέσων τα οποία συμπληρώνουν τα παραδοσιακά εργαλεία εξωτερικής πολιτικής των χωρών-μελών της τόσο για να αποτρέψουν ή να προλάβουν μια κρίση όσο και για να αποκαταστήσουν την ειρήνη και να ανοικοδομήσουν τους θεσμούς ύστερα από μια σύγκρουση.
Η ΕΠΑΑ δοκιμάστηκε για πρώτη φορά στα Βαλκάνια. Οταν τη δεκαετία του 1990 ξέσπασε ο πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας, παρακολουθούσαμε τη γειτονιά μας να καίγεται διότι δεν διαθέταμε κανένα μέσο αντιμετώπισης της κρίσης. Πήραμε το μάθημά μας και οργανωθήκαμε, αποκτώντας ένα σύνολο δυνατοτήτων συνδυασμένων με διαδικασίες λήψης αποφάσεων και ένα δόγμα ασφαλείας. Το 2003, μέσω των διπλωματικών προσπαθειών μας, αποτρέψαμε ένα νέο ξέσπασμα εχθροπραξιών στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και έπειτα αναπτύξαμε την επιχείρηση «Concordia». Το 2004, με την επιχείρηση «Αlthea», παραλάβαμε από το ΝΑΤΟ τη διεύθυνση των ειρηνευτικών δυνάμεων στη Βοσνία και στην Ερζεγοβίνη. Στις μέρες μας, συνεχίζουμε να έχουμε έντονη παρουσία στα Βαλκάνια, καταπολεμώντας το οργανωμένο έγκλημα και προωθώντας σταδιακά τη νομιμότητα και την τάξη. Για παράδειγμα, η αποστολή της ΕΕ για κράτος δικαίου στο Κοσσυφοπέδιο (ΕULΕΧ) είναι η μεγαλύτερη αποστολή της ΕΕ ως σήμερα, με περίπου 2.000 άτομα προσωπικό που συνεργάζονται με την αστυνομία και το δικαστικό σύστημα.
Οι δραστηριότητες της ΕΕ όσον αφορά τη διαχείριση κρίσεων και την αποκατάσταση της ειρήνης δεν περιορίζονται στην «πίσω αυλή» της. Εχουμε κάνει πραγματική διαφορά στην Αφρική, βοηθώντας, για παράδειγμα, ώστε να εξασφαλιστεί ένα ασφαλές περιβάλλον για τη διεξαγωγή των εκλογών στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και προστατεύοντας πρόσφυγες και μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων μετά το ξέσπασμα της κρίσης στο Νταρφούρ. Πέρυσι αναπτύξαμε την ΕUΝΑVFΟR, την πρώτη στα χρονικά μας ναυτική επιχείρηση, για την καταπολέμηση της πειρατείας στα ανοιχτά της Σομαλίας. Ποιος θα το έλεγε πριν από χρόνια ότι η ΕΕ θα ηγούνταν κάποτε μιας ναυτικής δύναμης 13 φρεγατών στον Ινδικό Ωκεανό, η οποία θα μείωνε στο μισό την επιτυχία των πειρατικών επιθέσεων; Πέρυσι δείξαμε πόσο γρήγορα μπορούμε να κινητοποιηθούμε όταν σε λιγότερο από τρεις εβδομάδες στείλαμε μια αποστολή παρατηρητών στον Καύκασο για να βοηθήσει στην εκτόνωση της κρίσης μεταξύ Ρωσίας και Γεωργίας, μετά την ειρηνευτική συμφωνία που επετεύχθη με τη μεσολάβηση της ΕΕ. Ως μέλος του λεγόμενου Κουαρτέτου, σε διπλωματικό επίπεδο, η ΕΕ εμπλέκεται σε μεγάλο βαθμό στην ειρηνευτική διαδικασία για τη Μέση Ανατολή και μόλις επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων θα είμαστε έτοιμοι να βοηθήσουμε στην πρακτική υλοποίησή της. Ηδη έχουμε μια αποστολή στη Δυτική Οχθη η οποία βοηθά στην ανάπτυξη παλαιστινιακής πολιτικής αστυνομίας και ενός δικαστικού συστήματος. Για να απαντήσουμε στις αυξανόμενες εκκλήσεις που δεχόμαστε για την αντιμετώπιση τοπικών και παγκόσμιων προκλήσεων ασφαλείας, η ΕΕ πρέπει να βελτιώσει περισσότερο την αποτελεσματικότητα και τη συνοχή των δράσεών της εκτός των εδαφών της. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα κενό μεταξύ των φιλοδοξιών μας και των διαθέσιμων μέσων, το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί. Απαιτούνται πιο ξεκάθαρες προτεραιότητες και πιο φρόνιμες αποφάσεις ως προς τον προϋπολογισμό. Χρειαζόμαστε επίσης να ενισχύσουμε τις πολιτικές και στρατιωτικές μας δυνατότητες και να αυξήσουμε τη χρηματοδότησή τους, ούτως ώστε να στηρίξουμε τις πολιτικές αποφάσεις μας.
Η πρωτότυπη συνδυασμένη πολιτικοστρατιωτική προσέγγιση της ΕΕ πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω ώστε να μας κάνει ακόμη πιο ευέλικτους. Επίσης πρέπει να ενισχύσουμε την ικανότητά μας να αναπτύσσουμε δυνάμεις ταχείας αντίδρασης. Κατά τη δεύτερη δεκαετία της ΕΠΑΑ, η Συνθήκη της Λισαβόνας θα καταστήσει εφικτούς όλους αυτούς τους στόχους.
Ο κ. Χαβιέρ Σολάνα είναι ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας.
